[ Pobierz całość w formacie PDF ]
szlachetniejszy niż możnych; ci bowiem chcą uciskać, tamten nie chce być uciskanym. Dodać nadto
trzeba, że książę nie potrafi nigdy zabezpieczyć się przed nieprzyjaznym ludem, bo ma do czynienia ze
zbyt wielu ludzmi, przed możnymi może się zabezpieczyć, bo tych jest niewielu.
Najgorszą rzeczą, jakiej książę oczekiwać może od wrogiego ludu, jest ta, że zostanie przez niego
opuszczony, natomiast ze strony możnych, wrogo usposobionych, musi obawiać się nie tylko tego, że
go opuszczą, lecz także, że wystąpią przeciw niemu; ci bowiem, mając więcej przenikliwości i więcej
chytrości, zawczasu pomyślą o tym, aby siebie ocalić i szukać będą porozumienia z tym, którego
zwycięstwa spodziewają się.
Przy tym książę musi być zawsze z tym samym ludem, natomiast obejdzie się bez tych samych
możnych, mogąc ich każdej chwili wynosić i poniżać, i według swego upodobania nadawać im znaczenie
lub ich go pozbawiać.
I aby lepiej wyjaśnić tę sprawę, powiem, że co do możnych trzeba przede wszystkim pamiętać, że są
dwa rodzaje ich zachowania się, to znaczy, albo oni postępują w ten sposób, że stają się zależni w
zupełności od twego losu, albo też nie. Tych, którzy stają się zależnymi, należy honorować i miłować,
zwłaszcza gdy nie są chciwi; co do drugich trzeba uważać, czy działanie ich wynika z małoduszności i
przyrodzonej wady umysłu, a wtedy powinieneś posługiwać się nimi, i to tymi najbardziej, którzy są
ludzmi dobrej rady, gdyż w pomyślności przysporzy ci to czci, a w nieszczęściu nie potrzebujesz ich się
obawiać. Lecz gdy z wyrachowania i przez ambicję nie przywiązują się do ciebie, to znak że myślą
więcej o sobie niż o tobie - takich powinien książę wystrzegać się i odnosić się do nich jak do otwartych
wrogów, bo zawsze w razie nieszczęścia przyczynią się do jego zguby.
Kto zaś zyska władzę przez poparcie ludu, niech stara się utrzymać go zawsze w przyjazni, co będzie
łatwe, gdyż lud nie będzie od niego niczego więcej żądał prócz tego, by go nie uciskać; a kto przez
poparcie możnych na przekór ludowi zostanie księciem, powinien przede wszystkim starać się pozyskać
sobie lud, co osiągnie bez trudu, jeśli go wezmie pod swą opiekę.
A ponieważ ludzie, gdy im świadczy dobro ten, od którego oczekiwali zła, zobowiązują się bardziej
względem swego dobroczyńcy, przeto poddany lud odnosi się do takiego księcia z większą
przychylnością, niż gdyby ten doszedł do władzy za jego poparciem.
Książę może zjednać sobie lud na wiele sposobów, które są rozmaite, stosownie do warunków. Tu nie
można podać pewnej reguły, więc mówić o nich nie będę. Powiem jedynie w konkluzji, że dla księcia
jest rzeczą konieczną mieć przychylność ludu, bo inaczej braknie mu w nieszczęściu oparcia. Nabis,
książę spartański, oparł się atakowi całej Grecji i zwycięskiego wojska rzymskiego i obronił swą
ojczyznę i swe państwo; a dla przezwyciężenia niebezpieczeństwa wystarczyło mu jedynie poparcie
niewielu obywateli, co nie byłoby dostateczne, gdyby lud był nieprzyjaznie względem niego
usposobiony. I niech nikt nie usiłuje zwalczać mojej opinii tym smutnym przysłowiem, że "kto buduje
na ludzie, ten buduje na błocie", gdyż ono sprawdza się wtedy, gdy prywatny obywatel liczy na lud i
oczekuje od niego uwolnienia z rąk uciskających go wrogów i urzędników; w tym wypadku zawodzi się
często, jak to w Rzymie zdarzyło się Grakchom, a we Florencji Giorgiowi Scali. Lecz gdy na nim oparcia
szuka książę, który może rozkazywać, a jest przy tym człowiekiem serca, nie okazuje trwogi w
przeciwnościach, nie zaniedbuje innych przygotowań i utrzymuje ogół przejęty swym duchem i swymi
urządzeniami, wtedy nie zawiedzie się na nim i przekona się, że dobre założył podwaliny.
Księstwa ustanowione przez obywateli upadają najczęściej, gdy przekształcają się w absolutne,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plalternate.pev.pl
|
