[ Pobierz całość w formacie PDF ]
charakterystycznymi93.
Dodajmy, \e w europejskim kręgu kulturowym, w obszarze chrześcijaństwa, zrodził
się dualizm sacrum i profanum (choć synteza dawała często właśnie w kulturze dzieła
epokowe) oraz regnum i sacerdotium (rozdział kościoła od państwa), co dziś jest standardem
demokracji. W Polsce, podobnie jak w całej kulturze europejskiej, przez wieki trwał proces
inkulturacji, przesiąkania kultury wartościami i inspiracjami chrześcijaństwa. Wartości
chrześcijańskie są trwale zakorzenione w kulturze polskiej i to\samości narodowej, są
z pewnością ostoją polskości, o czym świadczy te\ rozpowszechniony w świecie synonim
Polaka i katolika (ok. 92-93% Polaków jako wyznanie podaje katolicyzm). Nurt katolicki
znajduje dodatkowe, niezwykle silne zakorzenienie w tradycjach i kulturze ludowej,
w obrzędach świąt Bo\ego Narodzenia, Wielkanocy, Zielonych Zwiątek. Stanowi on trwałe
ramy systemu kulturowego Polski i jego bezpieczeństwa. Dlatego opinie i prognozy
wieszczące kryzys cywilizacji chrześcijaństwa i upadek Zachodu, wypowiadane przez takich
filozofów kultury, jak Johan Huizinga i Oswald Spengler, budzą pewien niepokój tak\e
w Polsce. Od czasu do czasu nawiązuje do nich tak\e papie\: Znajdujemy się w Europie,
w której wzrasta pokusa ateizmu i sceptycyzmu, w której szerzy się bolesna niepewność
moralna (...), w której panuje niebezpieczny konflikt idei i prądów. Nie to jednak dominuje.
Papie\, choć zatroskany laicyzacją jednoczącej się Europy, co znajduje wyraz w odmowie
Konwentu Europejskiego umieszczenia w preambule przyszłej konstytucji Europy Invocatio
Dei, jednak wierzy w Europę i zdecydowanie poparł wstąpienie Polski do UE. Równie\
i dlatego, \e obecność Polski w Unii, w co nikt nie wątpi, wzmocni nurt chrześcijański w jej
strukturach.
Znaczenie religii i Kościoła katolickiego dla zachowania to\samości kulturowej
i narodowej Polaków jest ogromne i ujawniało się w momentach największego zagro\enia dla
narodu: w okresie zaborów i Kulturkampfu, po odzyskaniu niepodległości w 1918 r.,
93
Tekst wystąpienia: J. śyciński, Europejska wspólnota ducha. Zjednoczona Europa w nauczaniu Jana
Pawła II, wyd. ATK, Warszawa 1998, s. 155-159.
66
w procesie odbudowy państwowości i scalania i niwelowania pozostałości trzech zaborów,
a tak\e w okresie PRL-u, gdy kościół pełnił często funkcję jedynej opozycji i zapory przed
dalszą komunizacją kraju. I dzisiaj ta rola kościoła jako ostoi polskości pozostaje wa\na,
zwłaszcza wobec inwazji wartości komercyjnych, kosmopolitycznych, a tak\e obaw
związanych z integracją Polski z UE.
Ad. 2. Tradycyjne wartości narodowe, polskie, zachowuje kultura ludowa94.
Przetrwała ona jako jedna z dwóch typów kultury, obok kultury pańskiej (szlacheckiej,
ziemiańskiej), okres zaborów. Walory kultury ludowej odkrył Romantyzm, a do kultury
narodowej z powodzeniem zaczęto je wcielać w okresie Młodej Polski, w czym du\e zasługi
poło\ył Stanisław Wyspiański, tworząc Wesele, narodowy dramat na kanwie autentycznych
wydarzeń. Kultura pańska nie prze\yła stalinizmu i komunizmu, kultura ludowa, choć
z trudnościami, przetrwała i stała się jedną z ostoi polskości. Po części zawdzięcza to swemu
zamknięciu, na tyle, na ile zamknięty jest (choć ciekawy świata) polski chłop. Dlatego kultura
ludowa petryfikuje folklor i zwyczaje wiejskie, chłopskie trwanie przy tradycji , zachowuje
stroje ludowe, koloryt mowy, tańca, obrządków gospodarskich. Wyra\a kryteria chłopskiego
wartościowania, pracy na roli, miłości i szacunku do ziemi. Upolitycznienie w toku walki
klasowej (okres międzywojenny) zmierzało do nadania kulturze swojej klasy wartości
autonomicznych, a następnie ogólnonarodowych. W okresie PRL-u, obok Kościoła
katolickiego, chłopi stali się zaporą przed wkraczaniem komunizmu na wieś. Dzięki temu
zachowano na wsi pewną dozę kulturowego i ekonomicznego autentyzmu, co było
ewenementem w ówczesnych realiach świata komunistycznego. Przyczyniło się równie\ do
zachowania dziedzictwa kulturowego.
Dziś, w warunkach ostrego kryzysu ekonomicznego, przy dramatycznie niskim tzw.
parytecie dochodów, wieś polska wyludnia się (\yje na niej 38% populacji), a ziemia stoi
odłogiem. Zmiany społeczne i ekonomiczne, postęp technologiczny, wszystko to doprowadza
do zmian kulturowych na wsi. Kultura ludowa jest w kryzysie, dodatkowo potęgowanym
brakiem środków do jej kultywowania. Dalszy kryzys mo\e nastąpić w związku
z członkostwem Polski w Unii Europejskiej i szybkim ograniczeniem zatrudnienia
w rolnictwie. Choć są to zmiany nieuniknione, jeszcze jedna tkanka społecznego systemu
kulturowego w Polsce mo\e zaniknąć.
94
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plalternate.pev.pl
|
