[ Pobierz całość w formacie PDF ]
posiadac wszystko, czym czlonkowie spolecznosci nie sa w stanie dzielic sie pokojowo:
kobiety, zywnosc, bron, terytorium. Nie dysponujac systemem sadownictwa, znalezli hamulec
w zakazach, a nastepnie, gdy okazal sie on niewystarczajacy - przyjeli obrzedy ofiarne za
rodzaj przemocy wymiennej skierowanej ku jednej osobie - najpierw ku czlonkowi grupy
(ofiara), a potem przeciw osobie lub rzeczy nalezacej do kategorii ofiarnej (obcy, zwierzeta,
rozne dobra i przedmioty).
Proces ten pozwala na dokonanie za pomoca substytutu (ofiary) prowizorycznego pojednania,
a takze prowadzi do sakralizacji ofiary. Powrot do stanu spokoju wydaje sie potwierdzac
jednoczesna odpowiedzialnosc ofiary za powstaly niepokoj, a nastepnie za uspokojenie
wynikle z jej smierci.
Ofiara okazuje sie wiec punktem kulminacyjnym wszystkich rytualow. Zwierzeca czy ludzka,
rzeczywista czy symboliczna, ma pelnic te sama funkcje: polozyc kres eskalacji przemocy.
Dlatego nalezy do podstaw religii, a w koncu takze instytucji prawnych, pojawia sie
regularnie poza okresami kryzysow. Rytualy odgrywaja wtedy role prewencyjna, juz nie
uzdrawiajaca. Ich uczestnicy nie zdaja sobie sprawy z tego faktu, gdyz sa to sprawy ukrywane
od poczatku swiata - jak glosi tytul ostatniego dziela Girarda.
Wszystki rytualy zmierzaja do usuniecia zlego za pomoca dzialan coraz bardziej
symbolicznych - poczynajac od obrzedow magiczno-religijnych, a konczac na teatralnych lub
terapeutycznych. Girard podkresla doniosle miejsce tragedii greckiej pomiedzy starozytnym
porzadkiem religijnym a panstwowym, bardziej nowoczesnym.
Zamiast zastepowac pierwotna zbiorowa przemoc swiatynia i oltarzem, gdzie rzeczywiscie
zabija sie ofiare, mamy teatr i scene, na ktorej przeznaczenie bohatera odgrywanego przez
aktora ma oczyscic widzow z namietnosci oraz wywolac nowe, indywidualne i zbiorowe
katharsis, rownie zbawienne dla calej wspolnoty.
W systemie sadowym kara smierci jest bezposrednim, rytualnym przedluzeniem pierwotnej
przemocy i funkcjonuje jako oczyszczajace wyzwolenie grupy. Podobna role pelni wygnanie,
a wspolczesnie zakaz pobytu lub wydalenie kogos z panstwa. Wedlug tej tezy, nawet jesli sie
o tym nie wspomina, grzecznosc to rowniez forma zabezpieczenia przed potencjalnym
wybuchem przemocy. Oslabienie rytualnosci lokalnej sprzyja naglemu pojawieniu sie
przemocy na stadionach czy podczas uroczystosci, w swiecie, w ktorym sacrum i religijnosc
dewaluuja sie i funkcjonuja jako niezalezne wartosci.
Teoria R.Girarda jako hipoteza pierwotna jest niesprawdzalna, posiada jednak szeroki zasieg -
proponuje zaskakujacy dobor lektur, poczawszy od mitow poprzez teksty pochodzace z
roznych kultur, do wspolczesnych wlacznie. Krytycy wykazali, iz posiada charakter
paradoksalny i upraszczajacy, gdyz z jednej strony wydaje sie ateistyczna koncepcja
religijnosci, a z drugiej - uproszczeniem metafizyki sacrum na tle przemian stosunkow
miedzyludzkich (moze nowym antropocentryzmem?). Tak wiec sacrum moze oznaczac cos
zupelnie innego niz przeobrazenie ludzkiej przemocy, stac sie wartoscia istotna i nadrzedna.
Pseudoracjonalne wyjasnienie tego, co kryje sie za przemoca i rytualami, nie prowadzi jednak
Girarda do zaprzeczenia roli religijnosci badz do sceptycyzmu. W drugim swym dziele autor
proponuje nieofiarnicze odczytanie Ewangelii, a przede wszystkim smierci Chrystusa, ktory
umarl nie podczas ofiary rytualnej, lecz aby nie bylo wiecej ofiar oraz w inie milosierdzia.
Jego slowo, jesli potrafimy je uslyszec, glosi zerwanie z przemoca i falszywymi
transcendencjami oraz wyznacza nowy sens milosci.
To ten przekaz trzeba na nowo przyjac, poniewaz nadaje on sens niebezpieczenstwom
wspolczesnerrgo kryzysu wartosci i znaczen,
a takze naszemu ostateczjnemu unicestwieniu lub przeobrazeniu sie w formy swiadomosci,
ktorych istnienie zaledwie podejrzewamy. (...) W istocie chodzi o odrzucenie przemocy i
pogodzenie ludzi, lecz tym razem bez ingerencji czynnika zewnetrznego. Uznaje, ze istnieje
dla mnie wymiar etyczny i religijny bedacy wynikiem mojej mysli.
Nie znajdziemy dzisiaj recept (ideologicznych czy rytualnych), ktorych nam potrzeba i nie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plalternate.pev.pl
|
